یک روز بارونی رو تو یه کلبه‌ی جنگلی تو گیلان تصور کن. صدای برخورد قطره‌های بارون به ناودون و تو پس‌زمینه آهنگی از فریدون پوررضا یا احمد عاشورپور به گوش میرسه. همین که بین سمفونی قطره‌های بارون و موسیقی محلی گم شدی، از عطر خوشی که تو فضا پیچیده، مست میشی. تو این هوا فقط یه لیوان چای تازه‌دم لاهیجان میچسبه. چای یکی از قدیمی‌ترین و در دسترس‌ترین نوشیدنی‌ها و همراه همیشگی ما ایرانیاست. این جمله‌ها برای ما آشناست: “الان یه لیوان چای میچسبه”، “بذار اول چای بذارم”، “تا چایت رو بنوشی، انجام شده”. قبل، بعد یا در حین انجام هرکاری، نوشیدن چای فراموش نمیشه. برای رفع خستگی یه روز پرمشغله، پذیرایی از عزیزترین مهمانان، بهانه‌ای برای دورهمی. چای به خاطر محبوبیت و ارزش تجاری، اهمیت ویژه‌ای تو دنیا پیدا کرده. به همین منظور روزی تحت عنوان “روز جهانی چای” تعیین شده. امروز با این نوشیدنی جادویی بیشتر آشنا میشیم.
روز چای
تاریخچه ورود چای به زندگی ما
ورود چای به زندگی ما برمیگرده به حدود ۵۰۰۰ سال قبل. گیاه چای از اول با خواص درمانی و مصارف رنگآمیزی کشف شد. بعدها اما متوجه شدن با ریختن آب داغ یا جوش روی برگ‌های گیاه کاملیا سیننسیس، نوشیدنی معطری به دست میاد. این نوشیدنی معطر و جادویی همین چای معمولی هست که امروز پرمصرف‌ترین نوشیدنی بعد از آبه. افسانه‌های زیادی در مورد کشف چای و نوشیدنی معطرش هست. اما یکی از معروفترین اونها به نونگ، امپراطور چین، مربوط میشه. گفته میشه وقتی نونگ در حال استراحت تو باغ بوده، برگی از یک درختچه وحشی روی ظرف آب جوش او میفته. بعد از مدتی عطر دلپذیر این دمنوش نونگ رو مدهوش میکنه. وقتی کمی از اون مینوشه، احساس گرمی لذتبخشی تو همه وجودش رخنه میکنه. از این زمان این نوشیدنی نه تنها به عنوان دارو، بلکه به عاملی برای ایجاد شادابی در روز تبدیل میشه.
مزارع چای
کاشفالسلطنه، پدر چای ایران
بعد از کشف چای تو چین، کشورهای دیگه مثل اروپایی‌ها، انگلیس، هند و ایران شروع به تجارت چای کردن. صنعت چای ایران به ویژه تو خطه گیلان و شهر لاهیجان، رونق بازار رو مدیون چایکار هستن. آقا محمدخان قاجار قوانلو، ملقب به کاشفالسلطنه و مشهور به چایکار، متولد شهرستان تربت حیدریه، بنیانگذار صنعت چای ایرانه. کاشفالسلطنه بعد از تحصیلات مقدماتی، تو وزارت امور خارجه مشغول شد. با سمت دبیر دوم به سفارت ایران تو فرانسه اعزام شد. فرصتی پیدا کرد تا تو رشته حقوق دانشگاه سوربن فرانسه تحصیل کنه. بعد از هشت سال که به ایران برگشت، از سمت حاکم خراسان، نایب‌الایاله تربت حیدریه شد. به خاطر مخالفت‌هایی که با دولت ناصرالدین شاه داشت، فراری شد و به عثمانی پناه برد. بعد از قتل ناصرالدین شاه، برگشت و قنسول ایران تو هند شد. در هند با صنعت چای آشنا شد و کشت چای رو تو منطقه گیلان رونق داد.
مقبره کاشف السلطنه
قدمت چای در ایران
اولین تلاش‌ها برای کاشت چای تو ایران برمیگرده به سال ۱۲۶۱ که حاج محمد اصفهانی تو این راه سعی کرد. تلاش حاج آقا اصفهانی موفق نبود. بعد از اون تو سال ۱۲۸۵، کاشفالسلطنه که ژنرال کنسول ایران تو هند بود، برنامه‌هایی داشت.
در اون زمان هند یکی از کشتکاران بزرگ چای تو دینا بود. کاشفالسلطنه قصد داشت تا صنعت کشت چای رو تو ایران رواج بده. او گفت که با صرف مقدار زیادی ارز، کار واردات چای رو آغاز میکنن. با کشت چای، منبع قوی اقتصادی به وجود میاد. کشت چای فنون خاص خودش رو داشت. هندوستان یادگیری این فنون رو برای افراد خارجی ممنوع کرده بود. اما کاشفالسلطنه با زیرکی این فنون رو یادگرفت. با مطالعه و بررسی شرایط آب و هوایی، شمال ایران رو از بابت شباهت با هندوستان انتخاب کرد. و از بین شهرهای شمالی، لاهیجان رو برای شروع انتخاب کرد.
سفر پرفراز و نشیب چای در ایران
بعد از انتخاب محل شروع کشت چای، کاشفالسلطنه با زحمت فراوانی تعدادی بذر و سه هزار اصله نهال چای رو به ایران منتقل کرد. کار کشت چای از شهرهای لاهیجان و کلارآباد شروع شد. کاشفالسلطنه تو این راه با دشواری‌های زیادی مواجه شد. یکی از سختی‌های مسیر مخالفان او بودن که باغ‌هایی که با زحمت فراوان آباد شده بودن رو ویران میکردن. برای اولین کشت چای در زمین زراعی، لازمه ۵ سال برای برداشت محصول صبر کرد. راضی کردن کشاورزان برای تحمل این زمان و به بار نشستن محصول، از مشکلات بزرگ دیگه‌ای بود. چون کشاورزها ترجیح میدادن محصولات دیگه‌ای بکارن و زودتر به برداشت برسن. در نهایت کاشفالسلطنه با تحمل تمام این سختی‌ها، به تدریج باغات چای رو گسترش داد. لقب پدر چای ایران به او دادن و مقبره او نیز تو لاهیجان ساخته شد. مقبره کاشفالسلطنه امروز به گنجینه تاریخ چای ایران تبدیل شده.
روز جهانی چای
روزی برای شکرگذاری داشتن نعمت چای در زندگی. برای اولین بار تو سال ۲۰۰۵، تاریخ ۱۵ دسامبر، جشنی با عنوان روز جهان یچای تو دهلی نو برگزار شد. سال‌های بعد کشورهای دیگه‌ای هم به این رخداد جهانی ملحق شدن و مراسم و برنامه‌هایی رو برگزار کردن. اولین جشن روز جهانی چای در ایران، آذر ماه سال ۹۴ تو دانشگاه آزاد لاهیجان برگزار شد. تو این روز برنامه‌های متنوعی با هدف ترویج و توسعه پرورش چای که گیاهی بسیار ارزشمنده برگزار میشه. از اهداف دیگه این برنامه‌ها تشکر و قدردانی از شاغلین، پژوهشگران و دست‌اندرکاران این حوزه هست. فصل برداشت چای تو ایران بهار و ماه اردیبهشته. جشن و شادی برای روز جهانی چای تو زمانی از سال بود که محصولی در دست نداشتیم. این تاریخ اما اخیرا به ۲۱ می تغییر کرده. زمانی که شهرهای گیلان غرق در عطر خوش چای هستن. برنامه‌های متنوعی تو این تاریخ اجرا میشه.
مزرعه چای
اهمیت جهانی چای در چیه
یکی از دلایلی که باعث شد تا روزی رو به این نوشیدنی دلچسب اختصاص بدن، اهمیت تجاری اون بود. چای از اون دسته محصولاتی هست که تبادلات و صادرات و واردات گسترده‌ای بین کشورهای مختلف داشته و داره. نه تنها برای گرامیداشت ارزش تجاری بلکه برای قدردانی از هزاران نفر که تو دنیا تو این صنعت مشغولن. افرادی که تو تو کشورهای مختلف به کاشت، داشت و برداشت چای کمک میکنن. در کنار این زحمات، مبالغ هنگفتی از تبادلات برگ فرآوری شده چای حاصل میشه. برای پاسداشت این نعمت و سرمایه بزرگ، روزی رو به اون اختصاص دادن.
شاید جالب باشه که بدونی روز جهانی چای توسط کشورهای زیادی به رسمیت شناخته شده. تو این روز برنامه‌های مختلفی برگزار میشه و به جشن و پایکوبی میگذره. مردم چای رو با آئین‌های خاص خود سرو میکنن و در کنار هم این نعمت رو شکر میکنن. ایران هم یکی از این کشورهاست.
سهم ایران از روز جهانی چای
مراسم‌های مربوط به روز جهانی چای، اولین بار تو سال ۹۴، در تاریخ اعلامی یعنی ماه آذر برگزار شد. لذت واقعی جشن و پایکوبی برای چای وقتی دو چندان میشه که محصول به بار نشسته و برداشت شده باشه. همونطور که میدونی، فصل برداشت چای تو ایران، فصل بهار و ماه اردیبهشت هست. با تغییر این تاریخ به ۲۱ ماه می، جشن واقعی تو ایران برپاست. تو ماه اردیبشهت گیلان و به خصوص لاهیجان غرق در رایجه برگ‌های سبز چای هست. روز جهانی چای، روز برپایی برنامه‌ها و مراسم محلیه که پیشنهاد میکنم حتما شرکت کنی. دختران و زنان با لباس‌های محلی و ظاهری آراسته حاضر میشن. بهترین نوع چای رو تو سماورهای ذغالی دم کرده و تو استکان‌های کمرباریک سرو میکنن. مردان هم با پوشیدن لباس‌های محلی به رقص و پایکوبی و آوازخوانی مشغولن. خلاصه روزی سراسر شادی برای شکر این نعمت!
برداشت چای
خانواده پرجمعیت چای
برای استفاده از چای به شکل نوشیدنی، لازمه که برگ چای فرآوری بشه. تو این مرحله برگ‌ها از ساقه جدا شده و اکسیداسیون شکل میگیره. اما اکسیداسیون برگ چای، شدت‌های متفاوتی داره. براساس میزان اکسیداسیون برگ‌های چای، خانواده‌ای پرجمعیت از انواع چای تشکیل شده. تفاوت اعضای این خانواده تو رنگ و عطرشون هست. بذار تا اعضای اصلی این خانواده رو با هم بشناسیم.
چای سیاه
برای تهیه چای سیاه، برگ‌های چای باید به طور کامل اکسیده بشن. طی این فرآیند، رنگ چای به قرمز تا قهوه‌ای و قهوه‌ای تیره تغییر میکنه. آسیایی‌های به خاطر رنگ قرمز چای بعد از دم کشیدن، به اون “چای قرمز” میگن. غربی‌ها اما به خاطر رنگ سیاه برگ‌های خشک‌شده چای، اون رو به “چای سیاه” میشناسن. چای سیاه تو غرب و نقاطی از شرق جهان، پرمصرف‌ترین نوع چای هست. تو هر فنجان چای سیاه چیزی حدود ۴۰ الی ۶۰ میلی‌گرم کافئین هست. اما چای سیاه خودش خانواده کوچک‌تری به شرح زیر داره:
- آسام: طعم مالت مانند
- سیلان: طعم قوی‌تر و حاوی عطردهنده‌ها یا شکلات
- دارجلین: نوع باکیفیت‌تری از چای مناطق کوهستانی هند و عناصر میوه‌ای داره
- ارل‌گری: طعم ترنج و مرکبات
- کی‌مون: شیرین و میوه‌ای
- کنیان: ظاهری تیره و طعمی تیز
- ماسالا: با انواع ادویه‌ها مانند هل، میخک و دانه‌های فلفل طعم‌دار شده
- یون‌نان: طعم شکلاتی، مالت‌گونه و تند
چای
چای سفید
این نوع چای رو از گلبرگ‌های تازه گیاه چای تولید میکنن. برای تهیه چای سفید، برگ گیاه چای اکسیده نمیشه و فقط تو نور طبیعی آفتاب خشک میشه. حجم تولید چای سفید نسبت به انواع دیگه چای کمتره و هزینه بیشتری میبره. از نظر میزان کافئین، چای سفید نقطه مقابل چای سیاهه و کمترین کافئین رو داره. مهمترین مرکز کشت چای سفید، استان فوجیان در چین هست و این چای تو کشورهایی دیگه کمتر شناخته شده. چای سفید امرزوه به شکل کیسه‌ای و سرد و فوری، به کشورهای دیگه معرفی میشه. ممکنه بعد از نوشیدن چای سفید طعم خاصی حس نکنی اما بعد از مدتی مزه‌ای ملایم و شیرین حس میکنی.
چای زرد
فرآیند تولید چای زرد شبیه به چای سیاهه اما خیلی آهسته‌تر. چای زرد نسبت به انواع دیگه کمتر شناخته شده و گران‌تر هست. مرحله اضافه‌ای که برای فرآوری برگ‌های چای زرد طی میشه. برگ‌های چای رو تو بسته‌بندی‌های خاص قرار داده و گاهی همراه با پوشش، به اونها بخار میدن. همین کار باعث میشه که عمل اکسیداسیون آهسته‌تر انجام بشه. در نتیجه چای زرد طعم ملایم‌ترین نسبت به چای سیاه داره.
چای سبز
حتما از خاصیت دارویی و درمانی چای سبز زیاد شنیدی. این نوع از چای، رنگ سبز تیره داره و طعمی ملایم‌تر از چای سیاه. چای سبز کافئین کمی داره. نه تنها ایجاد عصبانیت یا بی‌خوابی نمیکنه، بلکه آرامش‌بخش و مفرح هم هست. فرآیند فرآوری چای سبز هم کمی متفاوته. تو این روش، اکسیداسیون بعد از گذشت زمان کمی از طریق حرارت دادن با بخار یا بو دادن در تابه داغ، متوقف میشه. زمان اکسیداسیون چای سبز از چای سیاه طولانی‌تره. اومدن “چی(به معنای چای)” در انتهای اسم چای سبز، نشون میده که چای ژاپنی هست. اسم انواع چای سبز چینی هم به منطقه کشت اون چای اشاره میکنه.
چای سبز
چای اولانگ
اولانگ یک چای نیمه اکسیده شده با براقی و سادابی چای سبز و خصوصیات فیزیکی چاه سیاهه. چای اولانگ از لحاظ طبقه‌بندی بین چای سبز و چای سیاه قرار میگیره. فرآیند اکسیداسیون به لحاظ زمانی، تو حدفاصل استاندارد چای سبز و چای سیاهه. کافئین این چای هم بین چای سبز و چای سیاهه و مهمترین منطقه کشت اون، کشور تایوان و چین هست.
چای اولانگ
چای پوئر
این چای از تخمیر طولانی مدت (حدود ۶ ماه تا یکسال) چای سبز به دست میاد. مزه‌ی تندی داره و از چای سیاه هم پررنگ‌تر هست. کافئین این نوع از چای بسیار بالاست و تو یک فنجان ۶۰ تا ۷۰ میلی‌گرم کافئین وجود داره. از خواص پزشکی چای پوئر هم نباید غافل شد. خواصی مثل کاهنده تری‌گلیسرید و کلسترول، کمک‌کننده به تولید بزاق و هضم غذا از این دست هستن.
چای یرباماته
میراث سرخپوستان! چای یرباماته یک نوع چای و نوشیدنی باستانی و اصیله. انواع مختلف این نوع چای به وسیله سرخپوستان گورانی آمریای جنوبی به جهان معرفی شده. خواص این چای بسیار سالمه و خواصی مثل هشیارکنندگی و تقویت اعصاب داره.
چای سرخ
منطقه اصلی کشت چای سرخ، آفریقای جنوبیه. این چای یک نوع چای گیاهی با برگ‌های سوزنی شکل و فاقد کافئینه. درختچه‌های با اسم آسپالاتوس لینیرایز تو سواحل غربی آفریقای جنوبی رشد میکنه که از برگ‌های اون چای سرخ به دست میاد. فرآیند اکسیداسیون چای سرخ برای زیاد کردن طعمش انجام میشه و این کار رنگ اون رو از سبز به قرمز تغییر میده. هرچند که رویبوس سبز هم داریم که تخمیر نشده هست. رویبوس سبز گران‌تره و طعم علفی غالب‌تری داره. نوع سبز رویبوس به خاطر داشتن آنتی‌اکسیدان‌های بیشتر، خصیت دارویی داشته و برای سلامتی بدن مفیده.
چای کوکیچا
شاخه‌های کوچک و برگ‌های کهنه و هرس‌شده‌ی گیاه چای دو طول فصل زمستان، به وسیله برشته‌سازی عمل میان. به همین خاطر به کوچیکا، چای زمستان هم میگن. چای کوچیکا به عنوان یه غذای سالم تو ژاپن و تو رژیم‌های افزایش طول عمر مصرف میشه.
چای ژنمایکا
ژنمایکا تو زبان ژاپنی به معنی برنج قهوه‌ای رنگ هست. چای ژنمایکا، چای سبزی هست که با برنج خشک قهوه‌ای برشته و ترکیب میشه. این چای تو ژاپن خیلی متداوله و تو چین هم مصرف میشه.
چای گل
چای گل یا چای عطری، چای‌هایی هستن که با گل فرآوری میشن. هر گلی برای گونه خاصی از چای استفاده میشه. معروفترین چای عطری، چای یاسمن، چای سبز یا چای اولانگ هست که با یاسمن معطر شده. علاوه‌بر یاسمن، گل‌های رز، سدر، لیچی، اسمانتوس و داوودی از گل‌های رایج برای فرآوری چای عطری هستن.
چایخوری با آداب ژاپنی
شاید برات جالب باشه که بدونی تو ژاپن مراسمی خاص برای نوشیدن چای داشتن. این مراسم که چایونو نام داره، اواخر قرن ۱۵ تحت تاثیر فلسفه‌های ژن بودیسم تکامل پیدا کرد. هدف از این مراسم، احترام به فرآیند تهیه و نوشیدن چای بود. اهمیت این مراسم به قدری بود که اتاق‌های مخصوصی تو حیاط خونه‌ها برای اون در نظر گرفته بودن. تسلط درست بر آداب اون نوعی امتیاز برای ازدواج دخترها و زنان به حساب میومد! چانویو روشی برای تهیه نوشیدنی بود که به نوشیدنی حاصل، ماتچا میگفتن. این محصول جهانی امروزه هم تو فرهنگ ژاپنی به وضوح دیده میشه.
چایخوری با آداب ژاپنی
بهشت چای و کلوچه، لاهیجان
همانطور که گفتیم، فصل برداشت چای تو گیلان، فصل بهار و به خصوص ماه اردیبهشته. چای بهاره لاهیجان یکی از معروفترین انواع چای هست که تو بازار میتونی پیدا کنی. تو اردیبهشت وقتی وارد شهر لاهیجان میشی، باید خودت رو آماده کنی تا عطر کلوچه‌ها غرقت نکنن. لذت نوشیدن یک فنجان چای خوش عطر لاهیجان به صرف کلوچه و تماشای مزارع سرسبز چای. تصور کن وسط باغات چای ایستادی و تا چشم کار میکنه فقط بوته‌های سرسبز چای رو میبینی. عطر برگ‌های تازه چای در آغوش گرفتنت. شاید دلت بخواد سری به چایکاران بزنی و خداقوتی بگی. مطمئن باش با روی باز و لبخند میان به استقبالت. دم کردن چای ایرانی غلق خاصی داره. هیچکس نمیتونه مثل چایکاران اصیل چای با کیفیتی دم کنه. پس فرصت لذت بردن از چای دم شده توسط این عزیزان رو از دست نده!
کلوچه لاهیجان
هتل لاکچری یا یه کلبه تو دل جنگل‌های لاهیجان
سفر به شمال و مخصوصا خطه گیلان همیشه برای گردشگرها جذابه. سرزمین گیلان، سرزمین شادی و مردم خوش ذوقه. تو هر زمان از سال که به گیلان بری، مراسم، جشن و بهانه‌ای برای شادی و دورهم خندیدن پیدا میکنی. سفر تو بهار به شمال و گیلان، سفر به بهشته. اما نکته مهم برای سفر به این استان، اقامتگاه هست. به خاطر استقبال زیاد مسافران از این استان به ویژه تو فصل بهار، بهتره برای رزرو اقامتگاه، خیلی سریع اقدام کنی. این روزها تو هر استانی انواع اقامتگاه‌ها از هتل‌های لوکس گرفته تا کلبه‌های جنگلی برای اقامت مسافرها در دسترس هست. اگه دوست داری یه سفر بی‌نقص با تمامی امکانات داشته باشی تا خیالت از هر بابت راحت باشه، میتونی بری سراغ هتل‌های لاهیجان. اما اگه نمیخوای لذت بیدار شدن با منظره سبز و بهشتی جنگل رو از دست بدی، برو سراغ کلبه‌های جنگلی. شبی به یادموندنی تو جنگل‌های گیلان.
سفربازی در لاهیجان به صرف چای
از اقامتگاه‌های مختلف و انواعشون گفتیم. اما باید هرچه سریعتر دست به کار شی. گیلان و به خصوص لاهیجان یکی از مقاصد پرتقاضا تو فصل بهار و اردیبهشته. شاید کمتر کسی پیدا بشه که بتونه از دیدن بهشت ایران منصرف بشه. تو بهار طبیعت گیلان انگار به استقبالت میاد و تو رو به سمت خودش میکشه. عطر گل‌ها، مزارع چای، سرسبزی کوه و… فقط یک چیز ازت میخوان، اینکه خودت رو تو آغوششون رها کنی. اما بابت اقامتگاه نگران نباش. ما کنارت هستیم. همونطور که گفتم تنوع اقامتگاه‌ها تو گیلان زیاده. علاوه‌بر اون تو سایت سفربازی امکانی رو برات فراهم کردیم تا بتونی هتل‌های لاهیجان رو به راحتی پیدا کنی. همچنین اگه میخوای یه شب رویایی رو تو جنگل بگذرونی، میتونی به کلبه‌های لاهیجان سری بزنی. کافیه اقامتگاه مورد نظرت رو پیدا کنی و باقی ماجرا رو به ما بسپاری. مطمئن باش یکی از پزخاطره‌ترین سفرهات میشه!
نظرات کاربران