بروجرد یکی از شهرهای استان لرستانه که دیدنی‌های بی‌شماری داره. از جاذبه‌های طبیعی بکر گرفته تا آثار باستانی و تاریخی چندین و چندساله، همگی متعلق به این شهر مهمان نواز هستن. یکی از این مکان‌های دیدنی که استقبال بسیاری از توریست‌ها رو به همراه داشته، مسجد جامع بروجرده که در قرن دوم تا سوم هجری قمری ساخته شده و جزو اولین مساجد در ایران به حساب میاد. در واقع این مکان قبلاً آتشگاه زرتشتی‌ها بوده که بعد از ورود اسلام به ایران، به مسجد تبدیل شده.

مسجد جامع بروجرد بین مردم محلی به مسجد جُمعه معروفه که البته با لجهه بروجردی، «مَچِد جُمه» گفته می‌شه. در مورد این مسجد و کراماتش بین مردم محلی، عقاید مختلفی وجود داره. مثلاً بعضی از پیرمرد و پیرزن‌های قدیمی بروجرد معتقدن که امام حسن مجتبی (ع) یکبار به بروجرد سفر کردن و در این مسجد سخنرانی داشتن. البته سند و مدرکی برای اثبات این حرف وجود نداره و صرفاً یه نقل قول شفاهی محسوب می‌شه.

بنای این مسجد ۱۲۰۰ ساله، یکی از قدیمی‌ترین آثار تاریخی دوران سلجوقیان و مهمترین بناهای معماری ایرانی به حساب میاد که بارها مورد تعمیر و مرمت قرار گرفته. این مسجد بزرگ و ارزشمند در سال ۱۳۱۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

مسجد جامع تاریخی بروجرد

چیزی که باعث شگفتی مسجد جامع بروجرده و استقبال توریست‌ها و دوست داران آثار تاریخی رو به همراه داشته، اشیاء قدیمی پیدا شده در مسجد هست! شاید براتون عجیب باشه که بدونین طی بازسازی‌های چندین و چندباره در بخش‌های مختلف مسجد، سکه‌ها و کوزه‌هایی کشف شده که مربوط به ۷۰۰ سال پیش می‌شه!

اگه شما هم کنجکاو شدین مسجد جامع بروجرد رو بیشتر بشناسین، تا آخر این مطلب با ما همراه باشین. تو این مطلب می‌خواهیم آدرس مسجد جامع بروجرد رو به شما بدیم، شما رو با تاریخ مسجد جامع بروجرد آشنا کنیم و چند عکس از مسجد جامع بروجرد با شما به اشتراک بذاریم.

رزرو اقامتگاه در خرم آباد

مسجد جامع بروجرد کجاست؟

مسجد جامع بروجرد همونطور که قبلاً هم اشاره کردیم در استان لرستان و شهرستان بروجرد قرار داره. مسجد تقریباً در وسط شهر واقع شده و از هرکجای شهر، به راحتی میشه به مسجد دسترسی پیدا کرد. کمی پایین‌تر از مسجد، مقبره حاج اسدالله بروجردی، یکی از علمای بزرگ شیعه قرار گرفته و اگر از مسجد به سمت بلوار صفا حرکت کنین، سر راه می‌تونین سری به بازار قدیمی بروجرد بزنین. جالبه بدونین توی این مسجد هنوز هم نماز برگزار می‌شه.

آدرس مسجد جامع بروجرد: استان لرستان، شهرستان بروجرد، محله دودانگه، خیابان جعفری، میدان جعفری، ابتدای کوچه شهید دلیران، مسجد جامع بروجرد.

تاریخچه مسجد جامع بروجرد

مسجد جامع بروجرد همونطور که قبلاً هم اشاره کردیم، در قرن دوم و سوم هجری قمری ساخته شده. محلی که این مسجد بنا شده، یکی از محله‌های قدیمی بروجرد هست که در در اصل یکی از آتشکده‌های دوره ساسانیان بوده و بعد از ورود اسلام به ایران، مثل خیلی از معابد دیگه، به مسجد تبدیل شده.

مسجد جامع بروجرد در طول قرن‌ها، بارها بازسازی و معماری دوره‌های مختلفی مثل سلجوقیان و صفویه و قاجاریه رو با خودش به همراه داره. در واقع بنای مسجد ترکیبی از هنر معماران هنرمند ایرانی در دوره‌های مختلف تاریخی به حساب میاد و به همین دلیل یک بنای ارزشمنده.

تاریخچه مسجد جامع بروجرد

در مورد تاریخ دقیق ساخت مسجد و اینکه دقیقاً در کدوم دوره تاریخی ساخته شده، مدارک و شواهد قطعی وجود نداره. مثلا بعضی از باستان شناس‌ها میگن بر اساس یه سری شواهد می‌شه تخمین زد این مسجد تو دوره آل بویه ساخته شده و بعضی از تاریخ نویسا این مسجد رو متعلق به دوره ساسانیان می‌دونن. در مجموع نمی‌شه در مورد تاریخ دقیق ساخت مسجد نظر قطعی داد، اما می‌شه گفت قدمت مسجد جامع بروجرد حدوداً به ۱۱ قرن می‌رسه.

اوج رونق مسجد به دوره سلجوقیان مربوط می‌شه. در واقع در این دوره با ساختن ستون‌های آجری، گنبدخونه تا ارتفاع فعلی بالا آورده شده. همچنین شبستان شرقی و غربی مسجد هم در همین دوره به بنای اصلی اضافه شده.

شبستان مسجد جامع بروجرد

در دوره ایلخانی، آسیب‌های زیادی به مسجد جامع بروجرد وارد شد و البته تعمیراتی مثل مرمت گنبد هم برای جبران آسیب‌ها انجام شده. در دوره قاجار و به دستور فتحعلی شاه، دو گلدسته به ایوان جنوبی و گنبدخونه اضافه شد.

در زمان قشون کشی رضاخان برای براندازی حکومت قاجار، درگیری‌های شدیدی بین قشون رضاخان و شورشی‌های لرستان، در داخل و اطراف مسجد درگرفت که منجر به کشته شدن یه تعداد سرباز شد.

رزرو اقامتگاه در بروجرد

چند سال قبل موقع مرمت مسجد جامع بروجرد، داخل دیوارها استخوان‌های مردی کشف شد که به صورت عمودی داخل دیوار دفن شده بود! به نظر می‌رسه این مدل دفن استخوان در دیوار، برای تنبیه و زهر چشم گرفتن از افراد انجام شده.

وضعیت فعلی مسجد جامع بروجرد

متاسفانه در سال‌های جنگ بین ایران و عراق، خسارت‌های زیادی به مسجد جامع بروجرد وارد شد و بخش‌هایی از شبستان شمالی تخریب شد. علاوه بر این، وقوع زلزله‌های متعدد در منطقه لرستان هم به گلدسته‌های مسجد خسارت زد. برای جبران این خسارت‌ها، میراث فرهنگی دست به کار شد و طرح‌های ویژه‌ای برای مرمت‌های مسجد جامع بروجرد در نظر گرفت، مثل طرح مقاوم سازی در برابر زلزله و طرح مرمت مناره‌ها.

اما متاسفانه در حال حاضر، ساخت و سازهای غیر اصولی و بی رویه‌ای اطراف مسجد انجام شده که مسجد جامع بروجرد رو در معرض آسیب‌های مختلف قرار داده. امیدواریم این مسجد تاریخی از گزند حوادث روزگار در امان بمونه.

معماری مسجد جامع بروجرد

مسجد جامع بروجرد بدون شک یکی از شاهکارهای تاریخی معماری ایرانه و به لحاظ سبک معماری، جزو مجموعه‌های چهارطاقی به حساب میاد. چهارطاقی به بناهایی گفته می‌شه که زمین به شکل مربع هست و چهار تا پایه با چهار تا طاق داره.

معماری مسجد جامع بروجرد

چهارطاقی‌ها که در عامیانه بهشون چارطاقی هم گفته می‌شه، معمولاً ساختمون‌های بزرگ و مستقلی هستن و حتی در بعضی موارد دیوار یا درب و پنجره هم ندارن! این نوع ساختمون‌ها معمولاً به عنوان کاخ، کلیسا، امام زاده یا مسجد ساخته می‌شدن که مسجد جامع بروجرد هم یکی از همین چارطاقی‌هاست.

فضای داخلی مسجد جامع بروجرد

داخل مسجد جامع بروجرد، دو تا درب شرقی و غربی وجود داره که رو به صحن اصلی مسجد باز می‌شه. در بخش جنوبی صحن، گنبد و ایوان اصلی مسجد به همراه دو تا گلدسته ساخته شده که در واقع قدیمی‌ترین بخش این بنا هستن.

در ضلع شمالی مسجد صحنی ساخته شده که به دلیل ارتفاع کمتر از بخش‌های دیگه، تابستون خنک و پر از سایه می‌شه. فضای اصلی مسجد جامع بروجرد هم دقیقاً همونجایی هست که گنبد قرار گرفته. اگر کمی در فضای داخلی مسجد قدم بزنین و به بخش‌های مختلف سر بزنین، می‌تونین هم معماری اسلامی و هم معماری باستانی ایرانی رو به وضوح ببینین.

گنبد مسجد جامع بروجرد

چیزی که توجه شما رو به خودش جلب میکنه، وجود یک منبر چوبی داخل مسجد جامع بروجرد هست که ۹ تا پله داره و در ایوان مرکزی قرار گرفته. روی منبر حکاکی‌های مختلفی انجام شده از جمله تاریخ ساخت منبر که سال ۱۰۶۸هجری هست و نام سازنده منبر که درویش یار محمد نجار بوده.

همونطور که قبلاً هم اشاره کردیم مردم قدیمی اعتقاد دارن امام حسن مجتبی (ع) در سفری به بروجرد اومدن و روی این منبر سخنرانی داشتن که اطلاعات کافی در موردش وجود نداره و خیلی قابل تایید نیست.

طبق اسناد و مدارکی که از قرن ۴ و ۵ باقی مونده و با در نظر گرفتن تعمیراتی که روی بنای مسجد جامع بروجرد انجام شده، می‌شه فهمید محوطه سازی مسجد، در قرن‌های بعدی انجام شده و در واقع یک سری بخش‌ها به بنای اصلی اضافه شده.

در دوره سلجوقیان بنای مسجد کاملاً آباد بود و اعتبار زیادی داشت. در همین دوره و علاوه بر مرمت‌هایی که روی مسجد انجام شده، تزئیناتی هم به بنای مسجد اضافه شده که عموماً آجری هستن. البته کمی هم کاشی کاری و گچبری دیده می‌شه.

تزئینات مسجد جامع بروجرد

یه کتیبه آجری به خط کوفی هم از این دوره باقی مونده که روی دیوار جنوبی و بالای محراب قرار گرفته، طبق متن این کتیبه که در ادامه بهش اشاره کردیم، ابوالعز محمد بن طاهر بن سعید، بانی گنبد معرفی شده‌.

«بسم الله اللهم اغفر امر هذه القبه الصدر لا جل مجدالدین جمال الاسلام عزالملک ابوالعز محمد بن طاهر بن سعید اطا اله بقائه»

علاوه بر این لوح، کتیبه‌های دیگه‌ای هم وجود داره مثل متن فرمان شاه عباس دوم صفوی که بالای ورودی غربی مسجد قرار گرفته و در تاریخ ۱۰۲۲ هجری قمری صادر شده. یک کتیبه با متن شعر هم بالای منبر گنبدخانه وجود داره که قدمتش به سال ۱۰۶۸ برمی‌گرده.

مسجد جامع بروجرد

به طور کلی از قرن سوم تا قرن یازدهم، علاوه بر فعال بودن مسجد جامع بروجرد، تعمیر و بازسازی‌هایی هم انجام می‌شده. کوزه‌های سفالی و سکه‌های کشف شده در بنای مسجد که در ادامه به طور مفصل دربارش توضیح می‌دیم، نشونه رفت و آمد مردم به مسجد در دوره‌های مختلف تاریخی هستن.

معرفی بخش‌های مختلف بنای مسجد

تو بخش‌های قبلی اشاره کردیم که مسجد از فضاهای مختلفی تشکیل شده. تو این بخش می‌خوایم این فضاها رو به شما معرفی کنیم.

گنبدخونه

گنبدخونه که در واقع فضای اصلی و مرکزی مسجد به حساب میاد، در ضلع جنوبی قرار گرفته. ارتفاع گنبد مسجد از سطح زمین، در حدود ۲۰ متره. معماری گنبدخانه چهارطاقی هست که به دوره ساسانی مربوط میشه. پی دیوارهای گنبدخونه از سنگ سیاه مورق و سنگ لاشه با ملاک آهک ساخته شده تا استحکام کافی برای به دوش کشیدن وزن گنبد رو داشته باشه.

گنبدخونه مسجد جامع بروجرد

شبستان شمالی

این شبستان همونطور که از اسمش معلومه در ضلع شمالی مسجد قرار گرفته و نسبت به بقیه فضاها، ارتفاع کمتری داره. این شبستان به دلیل وجود ستون‌های متعدد و زیبا، از نظر همه بازدید کننده‌ها، تحسین برانگیزه. نکته جالب ستون‌های شبستان شمالی اینه که اگر دو نفر پشت دو ستون به‌صورت ضربدری قرار بگیرن و باهم صحبت کنن، صدای همدیگه رو می‌شنون!!

ستون های شبستان مسجد جامع بروجرد

ایوان جنوبی

این ایوان که در واقع ایوان اصلی مسجد به حساب میاد شامل گنبد و دو تا گلدسته می‌شه که بعدها به مسجد اضافه شده.

وضو خونه

در کنار مسجد، یک وضو خونه طراحی شده که یک ورودی بزرگ به اسم غریب خونه داره. شاید براتون سوال باشه که چرا بهش می‌گن غریب خونه؟ این فضا در گذشته یک استراحتگاه عمومی برای افراد غریب و مسافران و افراد بی پناه بوده و به همین دلیل به غریب خونه معروف شده.

غریب خونه مسجد

اشیاء پیدا شده در مسجد جامع بروجرد

جالب‌ترین و رمزآلودترین نقل قول‌هایی که درمورد مسجد وجود داره، به اشیاء پیدا شده در مسجد در خلال مرمت و بازسازی مربوط می‌شه. به عنوان مثال زمانیکه در هنگام مرمت، فضای خالی زیر گنبدخونه رو پر کردن و طاق‌های خشتی این فضا خراب شد و فروریخت، سکه‌ای با تاریخ ۱۱۲۴ کشف شد! علاوه بر این، ۴ تا سکه نقره مربوط به سال‌های ۸۵۱ و ۸۵۳ هجری قمری هم در شبستان غربی کشف شد که به دوره تیموریان و سلطنت شاهرخ تیموری برمی‌گرده.

چند سال قبل هم بعد از ریزش کف مسجد، دخمه‌ای قدیمی کشف شد که داخل دخمه، کوزه‌هایی شکسته با قدمت قرن دوم تا ششم هجری قمری وجود داشت.

سخن پایانی

در این مطلب درباره مسجد جامع بروجرد صحبت کردیم و تاریخچه و معماری و بخش‌های داخلی مسجد رو توضیح دادیم. همچنین درباره اشیاء باستانی پیدا شده داخل مسجد و قدمت این اشیاء توضیح دادیم. بخش‌های داخلی مسجد رو معرفی کردیم و آدرس مسجد جامع بروجرد رو در اختیار شما قرار دادیم. امیدواریم خوندن این مطلب اطلاعات مفیدی رو در اختیار شما گذاشته باشه و از سفر به شهر بروجرد و بازدید از مسجد جامع بروجرد لذت ببرید.