طاق بستان، تماشای شکوه ایران در زمان ساسانی 

طاق بستان؛ اگه بخوایم درباره کرمانشاه صحبت کنیم شاید قرن‌ها زمان کم بیاد. این استان افتخاره ایرانه و در طی هر سلسله‌ای حوادث زیادی رو به خودش دیده. اوج شهرت کرمانشاه به هخامنشیان، سپس ساسانیان برمی‌گرده، اما قدمتش رو به زمان پارینه سنگی نسبت می‌دن. تاریخ‌شناسان قدمت شهر فرهاد رو به ۸ تا ۱۲ هزار سال گذشته نسبت می‌دن. خسرو پرویز فردی مهم در گسترش این شهر بوده و بناهای زیادی در گوشه به گوشه کرمانشاه ساخته. 

یکی از بناهایی که ارزش تاریخی زیادی در این استان داره طاق بستانه. شاهان ساسانی بعد از سال‌ها ترجیح دادند تندیس‌های خودشون رو در کرمانشاه به علت خوش آب و هوا بودن و موقعیت جغرافیایی خوب در طاق بستان کنده کاری کنند. این بنا سنگ نوشته‌هایی رو درون خودش داره که اصالت ایرانی رو به رخ هر گردشگر خارجی می‌کشه. امروز با سفربازی می‌ریم کرمانشاه و عظمت تاق بستان رو از نزدیک می‌بینیم.

آشنایی کوتاهی با تاق بستان

به صورت کلی طاق‌بستان یا تاق‌بستان مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نوشته‌های دورهٔ ساسانیه. در قرن سوم میلادی ساخته پس از اردشیر دوم ساخته شد. این محل در زمان ساسانیان به عنوان تفریحگاه، محل شکار شاهان و نمایش قدرت‌شون شناخته می‌شده. وجود کوه، چشمه و دریاچه‌ای در کنار این تاق باعث شده بود شاهان پیش از قبل به این منطقه توجه کنند و اوقات فراغت‌شون رو در اونجا بگذرونند.

همچنین این مکان در بین راه جاده‌ی ابریشم قرار گرفته بوده و بازرگانان نیز از این محل گذر می‌کردند. این مجموعه با شکوه سنگ‌نگاره‌های زیادی داره تا حدی که در چند سال گذشته سنگ نوشته جدیدی مجدد کشف شد.

معنای طاق بستان کرمانشاه

کردهای کرمانشاه این طاق‌ با عظمت رو به عنوان تاق‌وه‌سان می‌شناسند. طاق یا تاق به معنای همان تاقه، وه بمعنی از و سان یعنی سنگ. اگر به کردی این کلمه رو معنا کنیم به طاق سنگی برمی‌خوریم. در دیگر منابع تاریخی نام‌های دیگر به این طاق نسبت داده شده. خیلی‌ها این طاق رو به عنوان تفرجگاه شاهان ساسانی می‌دونند. به عنوان مثال حمدالله مستوفی در نزههالقلوب در ۱۳۳۹ میلادی،  این اثر رو به نام صفۀ شبدیز نامیده است.

محوطه اطراف طاق بستان کرمانشاه

این مکان تاریخی شامل چند طاق می‌شه که روی هر طاق موضوع مهمی کنده کاری شده‌. همچنین چشمه اطرافش تاریخی داره و از جاذبه‌های دیدنی کرمانشاه به حساب میاد. نفش برجسته تاج‌گذاری اردشیر دوم، نقش برجسته تاج‌گذاری خسرو پرویز، نقش برجسته شاپور دوم و سوم از مهم‌ترین آثار به جا مانده این تاقه.  در ادامه به بررسی طاق‌ها و نقش به جا مانده خواهیم پرداخت:

محوطه اطراف طاق بستان کرمانشاه

نقش برجسته تاج‌گذاری اردشیر دوم

در این نقشه برجسته، اردشیر دوم در میان، اهورا مزدا سمت راست و میترا سمت چپ او قرار گرفته. این نقش برجسته رو به عنوان نخستین اثر در کنار طاق بستان کوچک می‌دونند. در سمت راست ایوان کوچک، سنگ‌نگاره‌ای وجود داره که صحنه تاج‌ستانی اردشیر دوم، نهمین شاه ساسانی رو نشون می‌ده. اگر بخواهیم به صورت ریز به جزئیات این سنگ نوشته دقت کنیم، شاه ساسانی به حالت ایستاده با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ در مرکز صحنه نقش شده که دست چپش رو بر روی قبضهٔ شمشیرش گذاشته و با دست راست حلقهٔ روبان‌داری رو از اهورا مزدا می‌گیره، درحالی که میترا با هاله‌ای از نور پشت سرش در سمت چپ او قرار داره.

در این نقش برجسته ژولیان امپراتور روم که در جنگ اسیر شده‌، زیر پای اردشیر دوم قرار گرفته. در این تصویر هم مانند دیگر تصاویر به جا مانده از شاهان ساسانی و هخامنشی  اردشیر تنومند است و ریش زیبایی دارد. چشمان او کشیده است. گردن‌بند به گردن دارد که شامل یک ردیف مهره‌های مرواریدیه.

طاق بزرگ، تاج‌گذاری خسرو پرویز

در این نقش برجسته هم خسرو در میانه، اهورامزدا در راست و آناهیتا در چپ قرار گرفته. این اثر بسیار در کرمانشاه مهمه چون در طاق بزرگ با سنگ نگارهٔ تاج‌گذاری خسرو پرویز قرار گرفته. در اطراف ورودی طاق، فرشتگان بال‌دار، درخت زندگی زمان ساسانی، شکار گراز، مرغان و ماهیان در مرداب حکاکی شده. نقش‌های فیل، اسب و قایق هم وجود داره که نشون از مراسم شادی در اون زمان رو می‌ده. این طاق که نقش و نگار زیادی داره، سوار زره‌پوش سوار بر اسب هم قرار گرفته. فروهر تاجی کنگره‌دار بر سر داره و حلقه فر ایزدی رو به شاه می‌ده. 

در سترگ‌ترین طاق، سه تندیس قرار گرفته. تاج‌گذاری خسرو هم مثل اردشیره و آناهیتا که ایزدبانوی آب در اساطیر ایرانیست، در این سنگ نوشته قرار گرفته.

طاق کوچک، نقش‌برجسته شاپور دوم و شاپور سوم 

در این نقش‌برجسته تصویر شاپور دوم (در سمت راست) و پسرش شاپور سوم (در سمت چپ) دیده می‌شه. طاق کوچک در میان سنگ‌نگاره تاج‌گذاری اردشیر دوم و طاق بزرگ قرار گرفته. اندازه این نقش برجسته کوچکتر از دیگر تصاویره. مثل دو مورد قبل در این‌جا هم شاهده مراسم تاج‌گذاری شاهپور دوم و سوم هستیم، این طاق دارای دو نقش در بالای دیوارهٔ طاق و دو کتیبه است. کتیبه‌های روی طاق بستان به خط پهلوی هستند. 

برگردان سنگ‌نوشته‌ها به زبان فارسی

سنگ نوشته شاپور دوم که ۹ سطر در خط پهلوی است.

این پیکری است از بغ مزداپرست. خدایگان شاپور،

شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد.

فرزند بغ مزداپرست، خدایگان هرمز،

شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد،

نوهٔ خدایگان نرسه شاه شاهان

برگردان سنگ‌نوشتهٔ شاپور سوم که در ۱۳ سطر به پهلوی نوشته شده:

این پیکری است از بغ مزداپرست، خدایگان شاپور،

شاهنشاه ایران و انیران که چهر (نژاد) از ایزدان دارد،

فرزند بغ مزداپرست خدایگان شاپور،

شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد،

نوهٔ خدایگان هرمز شاهنشاه

دیدنی‌های نزدیک طاق بستان کرمانشاه

• کلیسای قلب مقدس مسیح کرمانشاه: از مهم‌ترین کلیساهای ارامنه در غرب کشور است که با دستور اسقف یوحنانیان به منظور محل نیایش مسیحیان احداث شد. این بنا پس از ۹۰ سال به ثبت ملی رسید و جزو کلیسهاهای محبوب کشور به حساب میاد.

آدرس:  خیابان مدرس، کوچه امیر محترم 

• تکیه معاون الملک کرمانشاه: این تکیه با ترکیب معماری ایرانی و اسلامی ساخته شده و نقش و نگارهای زیادی داره. این بنا در محله قدیمی آبشوران ساخته شده و قدمتش به دوره‌ قاجار برمی‌گرده. در قبل از انقلاب به علت معماری مشهورش به ثبت ملی رسید.

آدرس: کرمانشاه، خیابان حداد عادل 

• مجسمه هرکول کرمانشاه: این مجسمه زیبا که هرکول ایرانی رو نشون می‌ده متعلق به دوارن اشکانیان و سلجوقیانه. این نقش برجسته تاریخی خودش رو دل کوه‌ها مخفی کرده بوده، اما در اوایل دهه ۱۳۳۰ بعد از یک پروژه عمرانی مثل یک راز برملا می‌شه. این اقر به قدری مهمه که در یونسکو هم به ثبت رسیده. به اعتقاد برخی از باستان‌شناسان، هرکول همان «ورثرغنه» خدای جنگاوری ایران باستانه.

آدرس: شهر بیستون، غرب جاده خراسان و ۳۵۰ متری مجموعه تاریخی بیستون مجسمه هرکول

تماشای طاق بستان و رزرو هتل در کرمانشاه

زیبایی‌ها و آثار تاریخی کرمانشاه بی‌شمارند. این شهر برای فرهاد است که از دل بیستون می‌خواست به شیرین برسد. این شهر محلی برای گذاشتن تاجی برای شاهان ایرانی بوده. تفرجگاه مردم و همچنین مهم‌ترین خط ارتباطی راه‌های بازرگانی. نمی‌توان به گذشته رفت که اگه می‌شد خیلی‌ها می‌خواستند به زمان هخامنشی یا ساسانی زمانی که ایران در اوج قدرت خودش بود، سفر کنند، اما می‌تونیم در همین لحظه با تماشای خاطرات و اثرهای به جامونده از اون دوران، قسمتی از گذشته رو لمس کرد و به ایرانی بودن خود بالید. اگر به کرمانشاه سفر کردید از دل بیستون، تماشای هرکول خودتون رو به طاق بستان برسونید و قسمتی از زندگی شاهان ساسانی رو بر روی سنگ مشاهده کنید. برای محل اقامت هم نگران نباشید، از زمانی که تصمیم به سفر بگیرید، سفربازی همراه‌تونه. کافیه در سایت اقامتگاه یا هتل متناسب با سلیقه‌تون رو انتخاب کنید، ادامه مسیر رو به ما بسپارید و از گردش‌تون لذت ببرید.