در این نوشته قراره راهی شمال غرب ایران بشیم و از استان زیبای اردبیل دیدن کنیم. اردبیل شهری باقدمت و تاریخیه که تلخ و شیرین روزگار رو چشیده و روزهای تیره و روشن زیادی رو پشت سر گذاشته. این استان کهن دارای جاذبه‌های مختلفیه که هرکدوم جذابیت و طرفدارای خاص خودش رو داره. جاذبه‌های طبیعی و مناظر چشم‌نواز، چشمه‌ها و رودها، جنگل‌ها و دشت‌ها، بناهای تاریخی و محوطه‌های باستانی از جمله دیدنی‌های این استان زیبا به شمار میان که هرساله گردشگران زیادی رو از سراسر ایران راهی این استان‌ می‌کنه. در این نوشته قراره به یکی از جاذبه‌های تاریخی این استان سری بزنیم و با سازه‌های عهد قدیم بیشتر آشنا بشیم. محوطه باستانی قلعه خسرو موضوع بحث ما در این متن هست. پس تا انتها با مجله گردشگری سفربازی همراه باش تا این سازه‌ی کهن رو بیشتر بشناسی و از ویژگی‌های معماری اون زمان مطلع بشی!

اهمیت قلعه‌ها در گذشته

شاید خوب باشه این بحث رو با اهمیت قلعه‌ها در گذشته شروع کنیم و ببینیم اصلا چرا قلعه‌ها برای یه شهر مهم بودن و اهالی هر شهر یکی از اون‌ها رو میخواستن؟

در گذشته‌هایی نه چندان دور، قلعه‌ها سازه‌هایی مستحکم بودن که در گذرگاه‌های تاریخی متناسب با شرایط مورد استفاده قرار می‌گرفتن‌. سیر تاریخی ایران هم نشون دهنده‌ی کاربردهای متنوع این دژهای مستحکمه. یکی از کاربری‌های قلعه‌ها حفاظت در برابر تهاجمات بیگانگان بوده.

حملات دامنه‌دار به ایران لزوم ساخت سازه‌های دفاعی همچون قلعه‌ها رو فراهم کرد. درواقع موقعیت جغرافیایی خاص ایران و قرار گرفتن در مسیر عبور گروه های مختلف باعث شد افراد برای حفاظت از خودشون به استحکامات و بناهای دفاعی روی بیارن تا از این طریق بصورت دائمی از خودشون محافظت کنن.

در همین حین بود که ساخت دژهای مستحکم در نقاط مختلف ایران مورد توجه قرار گرفت. این دژها بنا به موقعیت جغرافیایی ایران از دو الگوی کوهستانی و جلگه‌ای تبعیت می‌کردن. اگه دوست داری راجع به قلعه‌های مختلفی که در ایران ساخته شده اطلاعات خوبی کسب کنی فقط کافیه به مجله گردشگری سفربازی یه سر بزنی و اونجا درباره قلعه‌ها جستجو کنی تا مطالب متنوعی رو تماشا کنی.

همه چیز درباره محوطه باستانی قلعه خسرو

محوطه باستانی قلعه خسرو

حالا که با اهمیت امنیتی قلعه‌ها برای شهروندان یه شهر آشنا شدی خوبه که دیگه بریم سراغ قلعه مورود بحثمون. توی این نوشته همینطور که گفته شد به سراغ یکی از قلعه‌های کهن و تاریخی استان اردبیل به نام قلعه خسرو می‌ریم و با ویژگی های این سازه‌ی قدیمی بیشتر آشنا می‌شیم.

محوطه باستانی قلعه خسرو در ۲۸ کیلومتری شمال غرب شهر اردبیل و ۷۰۰ متری شمال روستای رویندرزوق یا قوناق قیران در بخش گندیشمن از توابع شهر اردبیل قرار گرفته. قلعه خسرو در بالای کوه شوش داغی واقع شده. این کوه از سه جهت شمال، شمال شرق و شمال غرب توسط رود قره سو احاطه شده. ارتفاع قله‌ی شوش داغی از بستر رود قره سو ۱۳۵ متر و از سطح دریاهای آزاد ۱۳۹۵ متره.

اقامتگاه ها اطراف قلعه خسرو

نمایش قلعه خسرو روی نقشه

مسیریابی قلعه خسرو

قلعه خسرو، درست در جایی ساخته شده که دسترسی و تجاوز بهش به راحتی امکانپذیر نباشه. سمت شمالی کوه شوش داغی به برآمدگی‌ای با شیب تند ختم میشه که در نهایت به رود قره سو می‌رسه و از این طریق دسترسی به قلعه رو محدود می‌کنه. غرب شوش داغی از نوک کوه تا دیوار دفاعی شیب بسیار تندی داره و از پایین دیوار به پرتگاهی عمیق با ارتفاع ده‌ متر ختم میشه. از طرفی دامنه شرقی کوه دارای شیبی تند به شکل یک دیواره‌ی صافه که دسترسی به قلعه رو غیرممکن کرده. تنها سمت جنوب این کوه هست که شیب ملایمی داره و دسترسی به قلعه از اون طریق آسونتره.

محوطه باستانی قلعه خسرو از دو قلعه و یک گورستان تشکیل شده. یکی از قلعه‌ها که مربوط به عصر آهنی هست بر بالای کوه شوش داغی و قلعه‌ی دیگه که مربوط به عصر مفرغ جدید هست تمامی کوه شوش داغی و قلعه اولی رو در برگرفته‌. گورستان این محوطه در قسمت جنوبی کوه شوش داغی با گورهایی پراکنده قرار گرفته.

در ادامه با قلعه بزرگتر که تمام کوه رو در برگرفته آشنا می‌شیم. این قلعه مساحتی حدود ۵/۱۲ هکتار رو به خودش اختصاص داده. شکل قلعه با توجه به شکل کوه شوش داغی و شیب دامنه‌های اون بنا شده. این قلعه مثلثی شکله و نوک مثلث به سمت شمال قرار گرفته. در سمت شرق و غرب قلعه، شیب تند دامنه باعث تخریب دیوارها شده. در سمت جنوبی بخاطر دسترسی آسونتر به قلعه و نزدیک بودن به جاده خاکی، سنگ های کار شده در دیوار قلعه توسط افراد روستا برای ساخت خونه‌هاشون به یغما برده شده. البته عوامل دیگه‌ای هم در تخریب این قلعه موثر بوده که یکی از اون‌ها شکل ساده و ابتدایی ساخت دیوارها بوده. بطوری که پی دیوارها به جای قرار گرفتن در بستر مناسب و مستحکم، بر روی خاک و موازی با شیب دامنه‌ی کوه ساخته شده.

از این قلعه‌ی عصر مفرغ تنها بخش‌های کوچکی در ضلع جنوبی باقی مونده. بررسی بخش‌های باقی مونده نشون میده که دیوار دارای قطری دو متری بوده و دیوارها با سنگ‌های کوچک و متوسط به شیوه خشکه چین ساخته شدن. درب ورودی قلعه عرضی ۶ متری داشته و در سمت جنوب شرقی قلعه قرار گرفته. دروازه قلعه جز بخش‌های نفوذناپذیر قلعه به شمار میومده بنابراین سعی بر این بوده که در قسمت‌هایی که امکان دسترسی آسون به اونها وجود نداره، ساخته بشه‌. بخش‌های نفوذناپذیر شامل بخش‌های نزدیک به شیب تند و نزدیک لبه پرتگاه بوده. اما از اونجایی که این قلعه در مراحل اولیه قلعه سازی، بنا شده این اصل رعایت نشده و درب ورودی در همون قسمت جنوبی که نفوذپذیرترین بخش بوده ساخته شده. همونطور که قبلا هم اشاره شد قدمت این قلعه به عصر مفرغ جدید بر‌می‌گرده. این موضوع توسط داده‌های سفالی به دست اومده از سایت‌های کاوش شده در این قلعه قابل اثباته.

محوطه باستانی قلعه خسرو

قلعه دوم که در بالای کوه شوش داغی قرار گرفته مساحتی حدود ۱۲۸۰۰ مترمربع رو به خودش اختصاص داده. شکل قلعه بصورت مثلث متساوی‌الساقین هست که راس اون به سمت شمال قرار داره. از اونجایی که محوطه داخل قلعه شامل نوک قله کوه شوش داغی میشه یک محوطه ناهمواره. دیوار دفاعی قلعه دوجداره بوده بطوری که جداره‌ی بیرونی و داخلی از سنگ‌های بزرگ و فضای میان این دو جداره از سنگ‌های متوسط و کوچک ساخته شده. این کار اونقدر دقیق و ماهرانه انجام شده که هیچ فضای خالی بزرگی در جداره دیده نمیشه. این دیوار بصورت خشکه‌چین ساخته شده و شواهدی مبتنی بر استفاده از ملات در ساخت اون وجود نداره. پیدایش سفال‌های عصر آهن یک، نتیجه کاوش‌ در این منطقه بوده. دیوار دفاعی این قلعه هم بر روی شیب طبیعی دامنه و در راستای اون ساخته شده و فعالیتی جهت ایجاد پی انجام نشده.

شکل کلی قلعه از هندسه و توپوگرافی محل تاثیر گرفته. درب ورودی در شمال قلعه قرار گرفته و عرض و طول اون برابر با ۵/۲ در ۳ متره‌. برای ساخت دیواره‌ی دروازه از سنگ‌های بزرگ و حجیم استفاده شده و برای ورود به قلعه باید از سمت دره‌ای که رود قره سو در اون جریان داره به بالا صعود کرد‌. داخل قلعه آثاری از اتاق‌های ساخته شده وجود داره. همچنین در بخش جنوبی قلعه نشانه‌هایی از ایجاد تراس و ساخت تالار دیده میشه.

پیشنهاد خواندنی

خانه نوری زینال، بنایی کهن در قلب شهر اردبیل

در محوطه‌ی بیرون از قلعه هم آثاری از بناهای مسکونی مردم عادی به چشم می‌خوره. قلعه‌های دیگه‌ای هم در اطراف قلعه خسرو وجود داره که به عنوان قلعه‌های اقماری به حساب میان. یکی از این قلعه‌ها قلعه زینو هست که در بالای کوه و فاصله‌ی حدود ۳۵۰۰ متری از قلعه خسرو واقع شده. نکته قابل توجه درباره این قلعه وجود نوعی سنگ عقیق سبز رنگ در داخل سنگ‌های سازنده‌ی قلعه هست. زینو نزدیکترین قلعه به قلعه مرکزی هست در نتیجه کاربرد نظامی نداشته.

قلعه‌ی شیندیرشامی بر روی کوهی کوچک در شمال روستای شیندیرشامی واقع شده. این قلعه حدود یک کیلومتری قلعه خسرو قرار گرفته و مساحتی ۴/۰ هکتاری رو به خودش اختصاص داده. قلعه‌ی کیچیکی وردی بر روی تپه‌ای در دامنه‌های سبلان جای گرفته. این قلعه مساحتی حدود ۶/۰ هکتار رو در برگرفته.

قلعه شیطان داشی بر روی تپه‌ای طبیعی در فاصله ۴۰۰ کیلومتری روستای شیخ احمد واقع شده. سفال‌های کشف شده در این محوطه بیانگر عصر مفرغ جدید، آهن و سده ۷ و ۸ هجری هست. قلعه‌های دیگه‌ای هم در اطراف محوطه وجود دارن که قلعه گل نسا و قلعه یری از جمله اون‌ها هستن.

سفر به اردبیل با سفربازی

امیدوارم که به خوبی با محوطه باستانی قلعه خسرو آشنا شده باشی. اگر تو هم علاقمند به دیدن جاذبه‌های تاریخی و باستانی هستی حتما به استان اردبیل سفر کن و از این محوطه باستانی دیدن کن.حتما که میدونی یکی از اصلی‌ترین چیزهایی که آدم قبل از سفر باید به فکرش باشه بحث اقامتگاه‌ هست و این داستان برای سفر به اردبیل هم صدق میکنه.

اگه قراره به این شهر زیبا سفر کنی اصلا نگران این موضوع نباش و همه چیز رو به دست سفربازی بسپار. سایت سفربازی با ارائه بستری برای رزرو  اقامتگاه‌های مختلف، میتونه در انتخاب اقامتگاه مورد نظرت بهت کمک کنه و گزینه‌های روی میز رو بهت نشون بده.

فقط کافیه وارد سایت سفربازی بشی و با مشخص کردن مقصد مورد نظر و فیلتر کردن نتایج، اقامتگاه مناسب خودت رو پیدا و رزرو کنی. از اینجا به بعدش رو به سفربازی بسپار و با خیال راحت برای سفرت برنامه ریزی کن. درضمن میتونی با مجله سفربازی همراه بشی و با دیگر جاذبه‌های طبیعی و دیدنی استان اردبیل آشنا بشی تا در سفرت به این استان از اونها دیدن کنی و یک سفر منحصر به فرد و به یاد موندنی رو برای خودت رقم بزنی.

پیشنهاد خواندنی

کلیسای مریم مقدس اردبیل، یادگاری از قرن ۱۹

سخن پایانی

امیدوارم که این مقاله برات مفید بوده باشه و از خوندن اون لذت برده باشی. اگر علاقمند به محوطه‌های باستانی و تاریخی هستی دلو به دریا بزن و راهی شمال غرب ایران شو! حتما در سفرت به اردبیل سری به محوطه باستانی قلعه خسرو بزن و از نزدیک، معماری سازه‌های قدیمی رو لمس کن. امیدواریم بهت خوش بگذره.

راستی اگه این بنای تاریخی رو از نزدیک دیدی خوشحال میشیم که نظرتت رو برامون زیر همین نوشته بنویسی.