قائم‌مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی درباره عملیات معدن‌کاوی در حریم «آتشکده نیاسر» یکی از کهن‌ترین آتشکده‌های ایران دستور بررسی داد.
به گزارش سفربازی، به نقل از ایرنا، پس از انتشار گزارشی درباره فعالیت یک معدن سنگ تراورتن در حریم درجه یک آتشکده (چهارتاقی) نیاسر، علی دارابی قائم مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به اداره‌کل حفظ و احیای بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی وزارتخانه و مدیرکل میراث‌فرهنگی استان اصفهان دستور داد موضوع را با فوریت و اولویت بررسی کنند.
آنچه سال‌ها در نزدیکترین فاصله، حریم درجه یک این آتشکده تاریخی را نقض کرده و علاوه‌بر آسیب‌های احتمالی بر پیکر آن، حریم منظری و بصری آن را مخدوش کرده، معدن سنگ تراورتنی است که در شعاع ۶۰ متری اثر فعالیت دارد.
بیش از ۲۰ سال است که برداشت سنگ تراورتن در حریم آتشکده نیاسر نگرانی‌ها بابت آسیب‌های احتمالی و مخدوش شدن حریم منظری این اثر باستانی را در پی داشته است؛ در همه این سال‌ها مکاتبات میراث‌فرهنگی نتوانسته گره این مشکل میراثی را حل کند. معدن‌کاران سازمان‌های متولی معتقدند معدن تراورتن برای آتشکده مشکلی ایجاد نمی‌کند و به نظر می‌رسد که از اهمیت حریم منظری آثار تاریخی اطلاع چندانی ندارند، حریمی که شکستن آن برای آثار تاریخی حکم تخریب سیمای اثر است. همه این‌ها اما در حالی است که به گفته کارشناسان، میراث‌فرهنگی و پیوند آن با صنعت گردشگری، حکم گرانبهاترین ذخایر ارزی کشور است که نباید از کنار آسیب‌های آن‌ها به‌راحتی عبور کرد.
این معدن در جوار آتشکده نیاسر فعالیت دارد و پروانه آن مطابق گفته‌های معاون معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان استعلام یا مجوزی از سوی میراث‌فرهنگی ندارد، اما در همه سال‌های گذشته مسئولان و فعالان میراث‌فرهنگی نسبت به فعالیت و آسیب‌هایی احتمالی آن برای بنای این چهارتاقی معترض بوده‌اند.
چارتاقی‌ها، سازه‌هایی کهن از دوره ایران باستان هستند. اگرچه نمی‌توان به صراحت گفت، ولی بسیاری بر این باور هستند که این سازه‌ها، بناهای آیینی قبل از اسلام در ایران بوده‌اند. آتشکده نیاسر (شماره ثبت ملی ۳۱۶ سال ۱۳۱۷)، یکی از سالم‌ترین نمونه‌های برجای مانده در ارتفاعات نیاسر کاشان به جا مانده از اواخر دوران اشکانی و اوایل دوران ساسانی است، کارکرد و عنوان صحیح آن آتشکده اما اساس معماری آن بر مبنای چارتاقی طراحی و ساخته شده است و به گفته منابع بومی و محلی یک آتشدان با ارتفاع تقریبا ۱.۵ متر هم داشته است.
آتشکده نیاسر که در رده یکی از معروف‌ترین چهارتاقی‌های ایران قرار دارد، از دو جهت مهم است یکی از نظر استحکام در معماری است زیرا به‌عنوان یک بنای با قدمت حدود دو هزار سال همچنان پابرجاست و دوم اینکه ساختار گنبدی سقف آن است که در قرون بعدی از آن در ساخت بناهای مذهبی همچون کلیساها، مسجدها الگوبرداری شده است. البته برخی از پژوهشگران برای این بنای باستانی، کاربری‌هایی مانند نشان راهیابی، بنای یادبود، آتشگاه و قبر بزرگان، رصدخانه و حتی بنایی که با آن می توان اعتدالین و انقلابین را مشخص کرد، مطرح کرده‌اند.
فاجعه‌ای در حریم چهارتاقی نیاسر
محمد آقاجانی، فعال و کارشناس میراث‌فرهنگی با اشاره به بازدیدی که در روزهای گذشته از آتشکده نیاسر و وضعیت حریم درجه یک این اثر تاریخی را تاسف بار خواند و گفت: اگر بخواهید یک آپارتمان در جوار یک بنای تاریخی بسازید باید از شهرداری و میراث‌فرهنگی استعلام بگیرد اما تعجب من از این است که این معدن تراورتن چگونه و به چه شکل توانسته در حریم این اثر تاریخی مجوز فعالیت بگیرد یا اینکه همچنان به کارش ادامه بدهد؟!
وی افزود: بازدیدی که از آتشکده و وضعیت حریم درجه یک آن داشتم صحنه بسیار وحشتناکی بود. در بازدیدهایی که از آثار تاریخی داشتم، هر کدام مشکلی داشتند اما این وضعیت در حریم درجه یک آتشکده نیاسر، یک فاجعه بود. معدن انفجاری تراورتن در حریم درجه یک آتشکده، آسیب‌رسان بوده و علاوه‌بر این به لحاظ بصری، سیمای منظری اثر مخدوش شده است.
این فعال میراث‌فرهنگی گفت: معدن‌کاران، تپه‌سنگی‌ای که از آن برداشت سنگ می‌کنند را تا حد زیادی گود کرده و پایین رفته‌اند که ممکن است با این وضعیت، مسیر و آبدهی این چشمه اسکندریه دستخوش تغییر شده باشد که این موضوع نیاز به بررسی کارشناسان دارد.
آقاجانی با بیان اینکه طبق قوانین میراث‌فرهنگی، هر بنایی باید حریمش مشخص شود و هر اتفاقی در آن حریم باید با اجازه و استعلام از میراث‌فرهنگی باشد، گفت: میراث فرهنگی باید بر همه اتفاقاتی که در حریم آثار تاریخی می‌افتد نظارت داشته باشد. اگر میراث‌فرهنگی پیشتر مجوزی برای فعالیت این معدن داده یا نداده است، فرقی نمی کند؛ باید در هر صورت و در زمان حاضر مانع آن شد.
اتمام حجت کردیم و شکایت می‌کنیم
علیرضا ایزدی مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان نیز با اشاره به فعال بودن این معدن گفت: در بازدیدی که در روزهای گذشته از حریم آتشکده نیاسر داشتیم، اتمام حجت حقوقی کرده‌ایم و اگر این اتمام حجت به سرانجامی نرسد، وارد شکواییه حقوقی می‌شویم تا آنچه قانون است را رعایت کنند.
به گفته ایزدی، پرونده معدن تراورتن در دست اقدام برای شکایت است و در صورتی که قوانین میراث‌فرهنگی که جزو قوانین جمهوری اسلامی ایران است رعایت نشود، دایره حقوقی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان از طریق مراجع ذی‌ربط اقدام خواهد کرد.
به ما گفته‌اند که راهی به غیر از مسیر موجود برای آن‌ها وجود ندارد که اگر چنین است باید آنها معدن را تعطیل کنند. بنا نیست به خاطر رسیدن به ثروتی، یک ثروت چند هزار ساله را از بین ببریم این مقام میراث‌فرهنگی اصفهان با تاکید بر اینکه نمی‌توان تضمین کرد که معدن موجب آسیب به آتشکده نیاسر نشود، گفت: ممکن است یک انفجار روی یک خط گسلی باشد و این مجموعه را کاملا به ویرانی بکشاند. این یک موضوع علمی است و نمی‌توان تضمینی داد که انفجار یا تردد کامیون‌ها، خسارتی به آتشکده وارد نکنند. اگر معادن با تکنولوژی روز برداشت سنگ داشته باشند، مانعی وجود ندارد اما اگر بخواهند از مسیر انفجار وارد شوند ما هم به لحاظ قانونی وارد عمل می‌شویم.
وی درباره تردد کامیون‌ها، رها کردن لاشه سنگ‌ها و از بین رفتن حریم منظری اثر به واسطه برداشت‌های متعدد تا چه اندازه از سوی میراث‌فرهنگی پیگیری شده است، گفت: پیشنهاد کرده‌ایم که مسیر تردد کامیون‌ها هم تغییر کند چراکه از نگاه ما مسیر موجود مسیر مناسبی نیست، اما اینکه آیا می‌شود این مسیر را جابه‌جا کرد یا خیر، به ما ارتباطی ندارد و باید ضوابط و حرایم، چه از لحاظ دید و منظر و چه از لحاظ بار و فشاری که به لایه‌های پایینی می‌آورند، رعایت شود.
اگر میراث‌فرهنگی شاکی است، طرح دعوی کند!
محمد سرجوقیان، معاون معدنی سازمان صنعت، معدن تجارت استان اصفهان درباره نقض قوانین میراث‌فرهنگی به واسطه فعالیت های معدن تراورتن با اشاره به جلساتی که اخیرا در کاشان و با حضور معدن کار و مسئولان میراث فرهنگی کاشان تشکیل شده است، گفت: محدوده معدن با محدوده آتشکده تداخل داشت و به همین دلیل آن را از محدوده آتشکده خارج کردیم تا مشکلی برای مباحث میراث‌فرهنگی نباشد.
اگر میراث‌فرهنگی درباره فعالیت معدن در حریم آتشکده نیاسر شاکی هستند و معتقدند عملیات این معدن موجب تخریب می‌شود، می‌توانند در مراجع قضایی طرح دعوی کنند تا پروانه معدن باطل شود.
وی با بیان اینکه در زمان حاضر محدوده آتشکده خارج از محدوده پروانه بهره‌برداری قرار دارد، افزود: معدن تراورتن نیاسر پروانه معتبر دارد و تا سه تا چهار سال آینده معتبر است.
به گفته سرجوقیان، صدور پروانه معدن تراورتن در حریم آتشکده نیاسر پیش از سال ۱۳۸۴ انجام گرفته است و استعلامی از سوی میراث‌فرهنگی در این رابطه انجام نشده است.
وی در این رابطه افزود: پروانه معادن از سال ۸۴ به این سو استعلام‌های لازم را دارند اما پروانه معدن تراورتن نیاسر، قدیمی‌تر است که در جلسات اخیر با میراث‌فرهنگی کاشان و معدن کار مشکل آن را حل کرده‌ایم.
سرجوقیان گفت: چهارتاقی نیاسر در محدوده معدن بود که با توجه به دغدغه‌هایی که وجود داشت، با تشکیل جلسات کارشناسی، این تداخل را برطرف کردیم تا میراث فرهنگی به راحتی پیگیر سند بشود. معدن سنگ تراورتن نیاسر با روش‌های مکانیزه کار می کند و مشکلی برای آتشکده ایجاد نمی کند. مسیر دسترسی کامیون ها هم مشکلی ندارد و تغییری نخواهد کرد.
آتشکده نیاسر با قدمت حدود ۲ هزار سال همچنان پابرجاست، چهارتاقی که ساختار گنبدی سقف آن در ساخت بناهای مذهبی همچون کلیساها و مسجدها الگوبرداری شده است، که نشان از قدمت و اصالت کهن آن است، ثروت و سرمایه‌ای فرهنگی و اجتماعی برای مردم منطقه که می‌تواند هزاران گردشگر را به این منطقه بکشاند، اما آیا این بنای باستانی و کهن که با انفجارهای پیاپی مواجه است سالم خواهد ماند یا باید به انتظار فاجعه برای این اثر تاریخی باشیم؟

آیا این مطلب مفید بوده؟

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۱ رای