سیتی‌سنتر کرمان کاروانسرای قاجاری را بلعید

در جریان ساخت پروژه سیتی‌سنتر کرمان، قسمت‌هایی از کاروانسرای قاجاری کوزه‌گران ریزش کرد.

به گزارش سفربازی، به نقل از ایسنا، امید ابراهیمی، فعال میراث‌فرهنگی در کرمان درباره تخریب این کاروانسرای تاریخی که به‌تازگی اتفاق افتاده است، گفت: این تخریب در جریان عملیات احداث سیتی‌سنتر در قلب بافت تاریخی کرمان رخ داده است. پیش‌تر هم بخش‌های دیگری از این کاروان‌سرا تخریب شده بود.

به گفته او، یکی از ستون‌های کاروانسرای کوزه‌گران در فروردین‌ماه سال ۱۴۰۰ تخریب شده بود، حالا بخش‌های دیگری از این کاروان‌سرا فروریخته است. این کاروانسرای تاریخی تا پیش از ساخت سیتی‌سنتر چنین خرابی‌هایی نداشت. حالا، با توجه به استمرار ساخت‌وساز این پروژه تجاری که در مجاورت کاروانسرای کوزه‌گران قرار دارد، وضعیت این بنای تاریخی چندان خوب نیست و به نجات‌بخشی و حفاظت اضطراری نیاز دارد.

این فعال میراث فرهنگی گلایه کرد: با وجود شکایت‌های قبلی درباره ارتفاع و مساحت سیتی‌سنتر در بافت تاریخی و مجموعه «گنجعلی‌خان»، اما روند ساخت این مجموعه تجاری در قلب بافت تاریخی بدون توقف ادامه دارد و وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تاکنون نتوانسته مانع از گسترش تخریب‌ها در بافت تاریخی شهر کرمان شود.

ابراهیمی با اشاره به آغاز کلنگ‌زنی پروژه سیتی‌سنتر شهر کرمان در سال ۱۳۹۲، افزود: این سازه به‌دلیل لرزش‌هایی که در جریان ساخت‌وساز داشته، به بناهای تاریخی همجوار آسیب قابل‌توجهی وارد کرده است. احداث این پروژه تجاری، گذشته از اینکه عرصه و حریم آثار تاریخی ثبت شده را زیر سوال برده، آسیب زیادی به مجموعه تاریخی ارگ و دیگر بناهای بافت تاریخی کرمان وارد کرده است.

دادگاه به ادامه اجرای پروژه رای داد

او یادآور شد: اداره‌کل میراث فرهنگی کرمان دو سه سال پیش از پروژه سیتی‌سنتر به خاطر ارتفاع غیرمجازی که در بافت تاریخی دارد، شکایت کرده و پروژه هم حدود یک سال متوقف شده بود، اما پس از رای دادگاه که به نفع این پروژه صادر شد، دوباره کار را از سر گرفته‌اند.

به گفته این فعال میراث‌فرهنگی، بر اساس تحقیقات صورت گرفته، سرمایه‌گذار اصلی این پروژه خارجی است و تاکنون تسهیلات خوبی از بابت زمین، ‌آب و برق و مالیات دریافت کرده و اجازه داشته که در حریم و عرصه بافت تاریخی کرمان که حالا وسعت زیادی از آن باقی نمانده است، ساخته شود، آن‌هم در منطقه‌ای پرتراکم که اتفاقا نیاز است از بار ترافیکی آن به خاطر حفاظت از آثار تاریخی متمرکز در آن کاسته شود.

او با بیان اینکه ارگ کرمان که ثبت ملی شده، در ضلع جنوب‌غربی این پروژه و دقیقا در مجاورت آن قرار دارد، گفت: سال ۱۳۹۶ بر اثر لرزش گودبرداری‌های این پروژه که در حدود ۱۵ تا ۲۰ متر عمق دارد، بخش‌هایی از آن تخریب و حتی خسارت‌هایی به اموال مردم وارد شد.

ابراهیمی اضافه کرد: این پروژه در حریم و عرصه بازار تاریخی کرمان، تیمچه عطارها و کاورانسراهای کوزه‌گران، حاج مهدی، چهار سوق و هندوها و مهم‌تر از همه مجموعه گنجعلی‌خان، در حال ساخت بوده و این در حالی است که کاروانسرای گنجعلی‌خان که در حدود ۵۰۰ متری این پروژه تجاری قرار دارد، پرونده ثبت جهانی آن آماده شده و به‌زودی در یونسکو بررسی می‌شود.

چرا مسؤولان میراث فرهنگی ساکتند؟

به گفته او، با وجود تخریب‌هایی که تاکنون به تعداد قابل‌توجهی از این بناها در جریان ساخت آن پروژه و گودبرداری‌های عمیق آن وارد شده، سوال این است چرا مسؤولان میراث فرهنگی اقدام جدی‌تری انجام نمی‌دهند و واکنشی ندارند، در حالی که یک مجموعه تاریخی در خطر تخریب قرار گرفته است؟

این فعال میراث‌فرهنگی افزود: در فروردین‌ماه ۱۴۰۰ جمعی از فعالان میراث فرهنگی کارزاری برای توقف این پروژه تجاری در بافت تاریخی کرمان راه‌اندازی کردند و خطاب به محمدباقر قالی‌باف، رئیس مجلس، حجت الاسلام غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه و عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یادآوری و درخواست شده بود: بافت تاریخی کرمان در دهه‌های اخیر به‌شدت مورد تخریب قرار گرفته است. تنها قسمت باقی‌مانده از بافت تاریخی این شهر، راسته بازارها و مجموعه‌های تاریخی موجود در بازار است. متأسفانه همین تک‌بناهای باقی‌مانده از بافت تاریخی شهر کرمان هم در سال‌های اخیر مورد هجوم پروژه‌های عظیم پاساژسازی (سیتی‌سنترها) قرار گرفته‌اند.

ابراهیمی افزود: یکی از این پروژه‌ها مجتمع ساروج پارس است که مساحتی بسیار زیاد دارد و روی منطقه گودال خشت مال‌ها، در حریم کاروان‌سراها و مجموعه‌های تاریخی بازار که ثبت ملی هم شده‌اند، در حال ساخت‌وساز است.

همه تخریب‌ها خلاف قوانین است

او با تاکید بر اینکه همه کاروان‌سراها، راسته‌های بازار و مجموعه‌های تاریخی در کنار هم، لایق قرار گرفتن در فهرست آثار ثبت جهانی هستند، یادآور شد: پرونده‌ای تحت عنوان ساختار تاریخی و فرهنگی شهر کرمان در سال ۱۳۸۶ در فهرست موقت آثار جهانی قرار گرفت. طبق قوانین متعدد میراث‌فرهنگی درباره رعایت حریم آثار و خصوصا بر اساس قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی تصویب مجلس در تیرماه ۱۳۹۸ که به صراحت این تخلفات را مطرح کرده، باز همچنین پروژه‌ای در حال انجام است و به سرعت پیش می‌رود.

او توضیح داد: در سال گذشته اداره میراث فرهنگی استان کرمان از تخلفات پروژه شکایت کرد و متأسفانه دادگستری کرمان در بهمن‌ماه ۱۳۹۹ به نفع سیتی‌سنتر و ادامه پروژه رای داد و بعد از آن تاریخ، روند اجرای پروژه تسریع شده است. گودبرداری و حرکت ماشین‌آلات سنگین که لرزش‌های بسیار به‌همراه دارد در هفته‌های گذشته باعث آسیب‌های جدی به بازار، مجموعه‌های اطراف، کاروان‌سراها و تیمچه‌ها شده و قسمتی از کاروانسرای کوزه‌گران هم تخریب شده است (این پروژه قبلا هم باعث آسیب‌های جدی به مجموعه بازار و میدان ارگ شده بود) و همه این تخریب‌ها خلاف قوانین موجود است.

این فعال میراث‌فرهنگی احداث این ساختمان‌های عظیم و ویرانگر در مجاورت بازار تاریخی مشکلات و عوارض ترافیکی را هم به وجود خواهد آورد، تاکید کرد: پارکینگ موجود در این ساختمان‌ها نه‌تنها مشکلات ترافیکی منطقه را کمتر نمی‌کند بلکه این مشکلات را افزایش خواهد داد. درمجموع علاوه بر آسیب‌های کالبدی و منظری، این پروژه آسیب‌های جبران‌ناپذیر اجتماعی، اقتصادی و محیطی زیادی به مجموعه‌ها و بازار تاریخی شهر کرمان وارد خواهد کرد. همان‌طور که قبلاً هم با خیابان‌کشی‌ها، تعداد کثیری از بناهای باارزش تاریخی تخریب شدند و ساخت بدنه‌های تجاری پرتراکم بر پوسته‌های خیابان‌ها، باعث از رونق افتادن قسمتی از بازار شده است.

جلوگیری سریع‌تر از ادامه نابودی میراث‌فرهنگی

به گفته ابراهیمی، لازم بود چنین ساختمان‌های عظیمی در مکان مناسب اجرا شوند و شهر با طرح‌های سنجیده و مکان‌یابی صحیح آن‌ها توسعه پیدا کند و بازار تاریخی هم با عملکردهای حیات‌بخش و حفاظتی رونق دوباره بگیرد، نه اینکه با ساخت‌وسازهای نابجا باعث تخریب و از رونق افتادن بیش از پیش آن‌ها شوند؛ بنابراین از شما تقاضا داریم به تخلفات پروژه مذکور رسیدگی و بر اساس قوانین موجود با پروژه برخورد شود و هرچه سریع‌تر از ادامه تخریب و نابودی میراث فرهنگی و گردشگری کرمان جلوگیری شود.

بعدها، فریدون فعالی، مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمان‌ در اظهارنظری درباره تخریب بافت و بناهای تاریخی این شهر در جریان ساخت پروژه سیتی‌سنتر، گفته بود: مجوز ساخت این بنا در سنوات گذشته صادر شده و بر اساس مجوز تعداد طبقات این مجتمع هم مشخص است، اما از نگاه اداره میراث فرهنگی ارتفاع سیتی‌سنتر بیش از حد مجاز بود و به همین دلیل کار را در مراجع قانونی پیگیری و در جلسات مختلف ادله‌هایمان را هم مطرح کردیم، اما قطعا وظیفه دستگاه قضایی این است که بر اساس ادله‌ها رأی دهد و در نهایت ـ احتمالا با توجه به مجوزهای صادرشده در زمان گذشته ـ رای به محکومیت سازمان میراث‌فرهنگی و به نفع سیتی‌سنتر صادر شد.

مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمان همچنین گفته بود: زمانی که پروانه ساخت این مجتمع صادر شده بود ارتفاع ساختمان مشخص نشده و صرفا اعلام شده بود که مجتمع می‌تواند در سه طبقه ساخته شود و مشخص نبودن ارتفاع ابهاماتی را ایجاد کرد که در نهایت دلایل ما محکمه‌پسند نبود، اما مسئله اصلی این است که باید در ابتدا مشخص می‌شد برای هر طبقه چه ارتفاعی تعیین شده است.

فعالی همچنین گفته بود که این پرونده را به تهران فرستاده تا وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی پیگیر آن باشد.